Sinələr
Qızların çoxunda yetkinlik sinələrin böyüməsi ilə başlar. Sinələrinizin böyüdüyünü məmə uclarının birinin və ya hər ikisinin üzərində kiçik və həssas bir qabarıqlıq meydana gəlməsi ilə fərq edərsiniz. Bu qabarıqlıq bir neçə il içində gedərək böyüyəcək. Başlanğıcda bir sinə digərindən daha böyük ola bilər və bu vəziyyət bəzən sinələr son şəklini alana qədər çəkə bilər. Sinələr inkişafa başlayınca büstqalter taxma ehtiyacı yarana bilər. Bəzi qızlar büstqalteri ilk dəfə geydiklərində həyəcanlanarlar çünki bu qadın olmağa doğru ilk addımdır! Bununla birlikdə bəzi qızlar (xüsusilə yoldaşları arasında ilk özləri büstqalter taxdığında) utana bilər. Sizin ilk büstqalter geyməniz cəmiyyət içində böyümüş rəftarı görmənizə səbəb olacaq və onlar baxımından bu vəziyyət utanma mövzusu deyil sizin böyümənizdən ötəri qürur mövzusu olacaq.
Saçlar
Yetkinliklə birlikdə genital bölgədə (qıçlarınızın arasında) yumşaq tüklər görünməyə başlayacaq. Bu tüklər daha sonra sıx və qıvrımlı hala gələcək. Genital bölgədəki tüklənmə ilə birlikdə qol altlarında və qıçların üzərində də tüklər görünəcək. Bir çox qadın bu tükləri təmizləməkdədir. Bu əməliyyatın tibbi bir səbəbi yoxdur-tamamilə fərdi seçki mövzusudur. Taraş etməyə qərar versəniz bol miqdarda sabun su ilə qadınlar üçün xüsusi təmiz bir ülgüc istifadə etməlisən. Ən yaxşısı özünüzə aid bir ülgüc və ya elektrikli taraş maşınının olmasıdır. Bu vasitələri əsla yoldaşlarınız və ya ailənizdən biriylə paylaşmayın.
Bədən şəkli
Zamanla ombalarınız genişləyəcək beliniz isə daralacaq. Bədəniniz qarın omba və qıçlarınızda yağ yığmağa başlayacaq. Bu inkişaf normaldır çünki beləcə qadın bədəninə xas xəttlər meydana gəlməkdədir.
Bədən ölçüləri
Qollarınız qıçlarınız əlləriniz və ayaqlarınız bədəninizin geri qalan qisimlərinə görə daha sürətli böyüyəcək. Bədəninizin geri qalan qisimləri qol və qıçlarınızdakı böyüməyi tutana qədər özünüzü bir az formasız (kobud) hiss edə bilərsiniz.
Dəri
Dəri yetkinliklə birlikdə daha yağlı hala gələr və daha çox tərlədiyinizi fərq edərsiniz çünki tər bezləri də böyüməyə başlamışdır. Dərinizi hər gün təmizləməniz lazımlıdır. Bunun yanında qoxu və tər yaşlığını önləmək üçün deodorant və ya tər təsirini azaldan spreylər istifadə edə bilərsiniz. Dərinizi təmiz tutma səylərinə baxmayaraq yenə də üzünüzdə sızanaqlar olacaq. Bu sızanaqlar akne olaraq adlandırılar və yetkinlik dövründəki hormonların yüksəlməsinə bağlı olduğundan normal qəbul edilir. Bütün yetkinlərdə bu və ya bu zamanda akne olacaq. Akneleriniz çoxdursa həkimlə məsləhətləşmənizdə fayda ola bilər.
Mensturasya
Qızların çoxunda 9-16 yaş arasında mensturasya (aybaşı) periodu başlar. Yetkinlik dövründə yumurtalıqlarda(overler) dişi döllənmə hüceyrələri (ovum) yetkinləşər bu hüceyrələr cinsi birləşmə ilə qadın iç genital orqanlarına çatan kişi döllənmə hüceyrəsi (sperma) ilə qarşılaşsa hamilə qalınar və körpə meydana gəlir. Bu sırada körpəyə hazırlıq olaraq rəhm (uterus) iç səthində qan hüceyrələrini də ehtiva edən qalın bir təbəqə meydana gələr. Əgər ovum sperma ilə qarşılaşmazsa uterustaki hazırlıq gərəksiz hala gələr və bu toxu aybaşı qanaması olaraq vaginadan tökülər. Mensturasya Periodu hər ay bənzər qanamanın olması ilə xarakterizədir. Bir qız uşağında mensturasya başlaması artıq hamilə də qala biləcəyi mənasını verər.
Menstürasyon periodu əsnasında paltarlarınızın çirklənməməsi üçün təmizlik bezi və ya tampon istifadə etməniz lazımlıdır. Bəziləri bez bəziləri isə tampon seçərlər. Tampon ilk dəfə istifadə edilərkən boşalmalı və tampon yavaşca vaginaya itələnilməlidir. İndiki vaxtda qızların çoxu mini bezləri seçməkdədir. Mensturasya periodu ümumiyyətlə 3-7 gün davam etməkdə və daha sonra 1-2 gün rəngsiz bir qanama davam edə bilməkdədir. Bu normaldır. Period xaricində qanama başlarsa uşaq həkiminə müraciət etməniz lazımlıdır.
Normal mensturasya periodu əsnasında üzmək ata minmək və ya gimnastika etmək kimi normal fəaliyyətlərinizdən imtina etmənizə ehtiyac yoxdur. Tam tərsinə məsələn məşq və mensturasyaya bağlı digər narahatlıqlarınızın azalmasına kömək edə bilər.
Mensturasyanın başlanğıc dövründə bir çox gənc qız daha sonrakı qanamalarının tam zamanında olacağını mütəfəkkirlər lakin nadir olaraq belə olar. İlk il (bəlkə daha uzun müddət) içində mensturasya siklusu təqvimə uyğun gəlməz bəzən 3 həftə kimi qısa müddət içində bəzən isə 6 həftə kimi uzun bir müddətdə qanama ola bilər. Bir müddət sonra siklus nizama girəcək və qızların çoxunda hər 3-5 həftədə bir menstural qanama olacaq. Siklus nizamlı hala gəldikdən sonra da xəstəlik stress altında qalmaq ağır məşq qeyri-kafi bəslənmə və ya bir şeylərə çox əsəbiləşmək kimi vəziyyətlərdə mensturasya axsaya bilər. Təbii olaraq bütün bu səbəblərin yanında mensturasya gecikmələrində hamilə qalınmış ola biləcəyi ağla gəlməlidir.
Bəzi uşaqların mensturasya qanamaları digərlərindən daha ağır ola bilər. Lakin kədərlənməyin sağlamlığınızı təsir edəcək qədər qanama olmaz. Bədəninizdə 5 litr qan vardır və mensturasya əsnasında ancaq 50-100 ml qan itirərsiniz. Bununla birlikdə həqiqətən ağır bir qanamanız ola bilər ( gündə 6-8 bez dəyişdirməniz gərəyə bilər) bu vəziyyətdə uşaq həkiminizlə görüşmənizdə fayda vardır.
Mensturasya periodu əsnasında əvvəlində və ya sonrasında aşağıdakı şikayətlənmələr görülə bilər:
Kramplar
Qarında qaz yığılması
Sinələrinizdə həssaslıq və ya qabarıqlıq
Baş ağrısı
Özünü pis hiss etmə və narahatlıq kimi ani romantik dəyişikliklər
Depressiya
Yuxarıdakı tapıntılar şiddətli olduğunda uşaq həkiminizlə görüşməniz lazımlıdır. Çox dəfə kramplar və digər şikayətlənmələriniz yüngül olar və onları nəzarət etmək asandır. Uşaq həkiminiz özünüzü daha yaxşı hiss etməniz üçün sizə bəzi dərmanlayar və məşq tövsiyə edəcək. Aşağıdakı tapıntılardan biri olduğunda isə mütləq uşaq həkiminizə müraciət etməniz lazımlıdır.
Mensturasya periodunuzda xəstəlik kimi bilinən bir səbəb olmadan ani dəyişiklik olması
7-10 gündən çox sürən çox ağır qanama olması
Periodlar arasında qanama olması
Mensturasya başlanğıcından sonrakı dövrdə iki gündən çox sürən şiddətli qarın ağrısı olması
Hamilə qaldığınız düşüncəsi
Mensturasya siklusunuzla əlaqədar hər hansı bir şeyin səhv getdiyini düşünürsünüzsə
Uşaq həkiminiz ilk qiymətləndirməyi edəcək və lazımdırsa infeksiya və ya başqa problemlər üçün bir qadın-doğum mütəxəssisinə görunmənizi təklif edəcək.
