Hamı, kim heç olmasa 1 dəfə şərq bazarında idi, yerli əhalinin sevgisiylə öz malı üçün sövdələşməyə rastlaşırdı. Məni, bu həmişə bir az qıcıqlandırırdı, çünki bu ticarətə bir yığın öz emosiyasını xərcləmək lazım olurdu, hansılara ki, mənə daha çox xoş tətbiqi tapa bilirdim.
Buna görə, əgər qiymət məni qaydaya salırdısa, onda mən sövdələşmədən lazımlını mənə malı almağa çalışırdım. Əgər qiymət ondan yuxarı idi, hansını ki, mən bu mal üçün normal hesab edirdim, mən və ya çevrilirdi və növbəti satıcıya gedirdim, və ya, əgər bu və ya digər şeyi almaq arzusu böyük idisə, onda oyuna daxil olurdum və tamaşa başlanırdı, əlavə ağılarla, qışqırıqlar, vuruşma özü sinəyə, gedişlər və qayıdışlarla.
Və burada dünən, şəbəkə üzrə gəzərək, mən Daşkənddən bir tacirin hadisələri anlaşılmayanın bunun izahatına mənə rast gəldim. Bilmirəm, nə qədər onun versiyası ehtimal olunan və indi aktualdır, nəzərə alaraq ki, əsasən istehsalçılar ticarət etmirlər, amma vasitəçilər, və o ki, mən başqa cür bütün bu ticarət mərasiminə baxmağa başladım, fakt.
Daşkənddə iş idi. Gəzirdim, göz gəzdirirdi, bazara düşdü. Sıralar üzrə gedirəm, baxıram – baba böyüyü, yetişmişi satır, sadəcə əla üzüm.
- Neçəyə üzüm, soruşuram?
Qoca məbləği adlandırdı. Ucuz, düşünürəm – və dərhal pul üçün girdim cibimə. Görürəm, baba üzündə dəyişdi, əli yellədi:
- Çıxartma, satılmır.
- Niyə?!
Susur. Mən həmçinin susuram, anlamağa çalışıram. Alıcı yaxınlaşır – baba məbləği adlandırır, xala sövdələşməyə başlayır, dəqiqə iki vasitəsilə onlar sovdələşir, qoca üzümü çəkir, ora əlavə edir həmçinin verir. Mən artıq heç nə tamamilə anlamıram.
- Baba, – deyirəm, – yaxşı mənə deyin Niyə mənə satmırsınız, və ona – hətta yuxarıyla? Mən axı hətta sövdələşmirdim!
Ağsaqqal gözlərini qıydı, saqqalı sığalladı.
- Ona görə satmadım.– o susdu.– Gəncsən hələ. Budur anla: mən bu üzümü böyütdüm. Ona əmək qoydum, öz tərimi, sulayırdım, yığırdım, indi satıram. Yazıqdə mənə onu vermək! Və başqa insan – o pul qazandı. Çətinliklə qazandı, yəqin, çətin onlar ona çatdılar! O həmçinin onları vermək istəmir. Biz sövdələşək, qiymətdə birləşək ki, heç kəsə ürəyətoxunan deyil – və onda mənə onun pulundan xoşbəxtlik olacaq, o ovla onları verəcək. Və mən ona yuxarıdan hətta üzüm əlavə edəcəyəm, bircə ona yaxşı olsun!
Baba mənə acı-acı baxdı.
- Və kim sövdələşmir, o pulu qiymətləndirmir. Və ya asan çatdılar, və ya oğurladı – pis puldur, və mənə onlardan xoşbəxtliklər olmayacaq.
Buna görə, əgər qiymət məni qaydaya salırdısa, onda mən sövdələşmədən lazımlını mənə malı almağa çalışırdım. Əgər qiymət ondan yuxarı idi, hansını ki, mən bu mal üçün normal hesab edirdim, mən və ya çevrilirdi və növbəti satıcıya gedirdim, və ya, əgər bu və ya digər şeyi almaq arzusu böyük idisə, onda oyuna daxil olurdum və tamaşa başlanırdı, əlavə ağılarla, qışqırıqlar, vuruşma özü sinəyə, gedişlər və qayıdışlarla.
Və burada dünən, şəbəkə üzrə gəzərək, mən Daşkənddən bir tacirin hadisələri anlaşılmayanın bunun izahatına mənə rast gəldim. Bilmirəm, nə qədər onun versiyası ehtimal olunan və indi aktualdır, nəzərə alaraq ki, əsasən istehsalçılar ticarət etmirlər, amma vasitəçilər, və o ki, mən başqa cür bütün bu ticarət mərasiminə baxmağa başladım, fakt.
Daşkənddə iş idi. Gəzirdim, göz gəzdirirdi, bazara düşdü. Sıralar üzrə gedirəm, baxıram – baba böyüyü, yetişmişi satır, sadəcə əla üzüm.
- Neçəyə üzüm, soruşuram?
Qoca məbləği adlandırdı. Ucuz, düşünürəm – və dərhal pul üçün girdim cibimə. Görürəm, baba üzündə dəyişdi, əli yellədi:
- Çıxartma, satılmır.
- Niyə?!
Susur. Mən həmçinin susuram, anlamağa çalışıram. Alıcı yaxınlaşır – baba məbləği adlandırır, xala sövdələşməyə başlayır, dəqiqə iki vasitəsilə onlar sovdələşir, qoca üzümü çəkir, ora əlavə edir həmçinin verir. Mən artıq heç nə tamamilə anlamıram.
- Baba, – deyirəm, – yaxşı mənə deyin Niyə mənə satmırsınız, və ona – hətta yuxarıyla? Mən axı hətta sövdələşmirdim!
Ağsaqqal gözlərini qıydı, saqqalı sığalladı.
- Ona görə satmadım.– o susdu.– Gəncsən hələ. Budur anla: mən bu üzümü böyütdüm. Ona əmək qoydum, öz tərimi, sulayırdım, yığırdım, indi satıram. Yazıqdə mənə onu vermək! Və başqa insan – o pul qazandı. Çətinliklə qazandı, yəqin, çətin onlar ona çatdılar! O həmçinin onları vermək istəmir. Biz sövdələşək, qiymətdə birləşək ki, heç kəsə ürəyətoxunan deyil – və onda mənə onun pulundan xoşbəxtlik olacaq, o ovla onları verəcək. Və mən ona yuxarıdan hətta üzüm əlavə edəcəyəm, bircə ona yaxşı olsun!
Baba mənə acı-acı baxdı.
- Və kim sövdələşmir, o pulu qiymətləndirmir. Və ya asan çatdılar, və ya oğurladı – pis puldur, və mənə onlardan xoşbəxtliklər olmayacaq.
